In gesprek met Wim Daniëls – over taal en woordenschat

Wim Daniëls is taalkundige en schrijver. Hij heeft vele boeken op zijn naam staan, die bijna allemaal iets met taal te maken hebben. Van ’taalontwikkeling in de baarmoeder’ tot de nieuwe spellingwijzer en van eerbetonen aan namen zoals Jan, Wim en Kees tot boeken over dialect. Hij schrijft boeken voor scholen, boeken over scholen en kinderboeken. Kortom: een schrijver met een passie voor taal. Ik had het genoegen om Wim Daniëls te spreken naar aanleiding van de Week van de Woordenschat.

Taalontwikkeling
Wim Daniëls groeide op in een laaggeletterd gezin. Het enige boek in huis was Archie, de man van staal (een stripboek). Destijd was het gebruikelijk dat kinderen na 6 jaar lagere school gingen werken, maar ondanks dat de ouders van Wim niet goed konden lezen / schrijven, was er wel degelijk sprake van een goede taalontwikkeling. De vader van Wim speelde bijvoorbeeld toneel en omdat teksten leren niet eenvoudig was, ging hij improviseren. Dat vraagt om creativiteit met woorden, om een goede taalbeheersing.

Tegenwoordig is geschreven taal steeds belangrijker. Op scholen wordt gekeken naar fouten in spelling en zinsconstructie, terwijl het ook belangrijk is dat kinderen zich goed leren uitdrukken. Een goed verteld verhaal op papier, kan spellingsfouten bevatten maar nog steeds een goed verhaal zijn.

Van Brabants dialect tot Nederlands op universitair niveau
Zoals dat ging met kinderen uit een arbeidersgezin, had Wim twee keuzes na de lagere school: ambachtsschool of MULO. Hij koos voor MULO, waar hij een docent trof die hem de liefde voor literatuur bij bracht en is van daaruit in kleine stapjes verder gegaan. Eerst HAVO, toen HBO (lerarenopleiding Nederlands en Duits) en uiteindelijk de Universiteit. Waar thuis alleen dialect gesproken werd, ging Wim uiteindelijk Nederlands studeren.

Verwondering
De passie voor taal is in de jeugd van Wim Daniëls ontstaan. Het dialect boeide hem, waar komen woorden vandaan, wat betekenen ze eigenlijk. Deze verwondering vanuit zijn jeugd, is nog steeds aanwezig. De ‘maskers’ van woorden laten vallen, uitleggen wat een woord eigenlijk betekent, is een van de onderwerpen van lezingen die Wim Daniëls door het hele land geeft.

Taalontwikkelingsschriftje per kind
Met die lezingen probeert Daniëls ook een pleidooi te houden voor het monitoren van de taalontwikkeling van een kind. Niet klassikaal, maar per kind vastleggen hoe hij of zij zich ontwikkelt is belangrijk. Op die manier kan per kind bekeken worden wat een kind nodig heeft.

Daniëls pleit ook voor het belang van taalbeschouwing, ‘kijken naar taal’. Wat hem betreft gaat dit vooraf aan taalbeheersing. Wanneer kinderen leren zich over taal te verwonderen, raken ze vanzelf geïnteresseerd in taal en zullen ze ook het belang van regels beter begrijpen.

Week van de Woordenschat
De aanleiding voor het gesprek met Wim Daniëls is De Week van de Woordenschat waarin van 29 oktober t/m 2 november 2018 Cito het belang van een rijke woordenschat onder de aandacht wil brengen. Kinderen met een rijke woordenschat, kunnen zich beter uitdrukken, beter lezen, schrijven en begrijpen.

Vlog Challenge
De gehele maand oktober worden basisscholen uitgedaagd om met de klas een eigen vlog te maken met daarin 5 typerende woorden die in hun woonplaats voorkomen en een nieuw verzonnen Nederlands woord. De winnende vlogs worden beloond met een meet & greet en een workshop van twee bekende Nederlandse jonge YouTubers: Nina Schotpoort en UberQuin. De website voor de Vlog Challenge is vanaf 1 oktober live: www.woordenschatvlog.nl. Laat het zeker weten aan de leerkracht van je kind!

Ontwikkeling van de woordenschat
Ieder kind ontwikkelt zich anders. De ontwikkeling van een woordenschat is een complex proces waarvan nog steeds niet bekend is hoe het in de hersenen werkt. Wat wel bekend is, is dat lezen een belangrijke rol speelt bij de taalontwikkeling van kinderen (en volwassenen). Dat hoeft niet alleen lezen uit een boek te zijn, voorlezen, ondertiteling lezen, woordspelletjes op de tablet spelen voegt allemaal iets toe aan de ontwikkeling van de woordenschat.

Dialoog
Minstens zo belangrijk is praten met je kind. En dan niet alleen tegen je kind aan praten, maar echt een dialoog aan gaan. Het maakt dan niet eens uit waar het over gaat, het gaat om de interactie: luisteren, informatie verwerken, antwoorden formuleren. Allemaal belangrijke stappen in de ontwikkeling van taal en woordenschat.

Houdoe en bedankt
Het was een boeiend gesprek met Wim Daniëls. Ik ga zeker een keer naar een van zijn lezingen om te genieten van zijn inzichten over en kennis van onze taal. Om in goed Brabants af te sluiten: Wim, houdoe en bedankt!

Meer lezen? Kijk dan eens bij de boeken van Wim Daniëls, klik hier >>>>