Dubbel-interview met Ionica Smeets en Diederik Jekel

Diederik Jekel behaalde zijn master in vastestoffysica in 2010 en werd kort daarna wetenschapsjournalist. Hij komt regelmatig bij De Wereld Draait Door, presenteert het programma De Kennis van Nu en komt vaak langs bij diverse kinder- en volwassenprogramma’s.

Ionica Smeets is wiskundige, wetenschapsjournalist en Trotse Moeder van zoon Tex (2010) en dochter Rifka (2015). Veel mensen zullen haar gezien hebben in DWDD of in de uitzending van Zomergasten vorig jaar (de enige die ik de afgelopen jaren gezien heb en die zéér de moeite waard is!). Ik deel haar passie voor wiskunde en getallen en haar lievelingsboek Fermat’s last theorem van Simon Sing staat ook in mijn boekenkast en in mijn persoonlijke top 10 van inspirerende boeken.

Wetenschapsjournalisten Ionica Smeets en Diederik Jekel zijn de ambassadeurs van het Weekend van de Wetenschap. Zij zijn op 3 & 4 oktober 2015 op verschillende locaties aanwezig. Bezoekers kunnen hen tijdens hun ontdekkingsreis in de wereld van wetenschap en technologie ontmoeten.

Hieronder een interview met Diederik Jekel en Ionica Smeets ter gelegenheid van het Weekend van de Wetenschap:

Waarom ben je ambassadeur van het Weekend van de Wetenschap geworden?

Diederik: Mijn allergrootste hobby, passie en dagbesteding is wetenschap. In mijn natuurkundestudie heb ik geleerd dat achter alles om ons heen een spannend jongens- of meisjesboek schuilgaat van botsende, dansende en vechtende deeltjes. In mijn formules staat een choreografie van al die deeltjes en hun dans bepaalt dat je door glas heen kunt kijken, maar door ijzer niet en dat koper elektriciteit geleid en rubber niet. Ik geniet intens van dat spannende boek en van het doorgronden van alles om ons heen en dat wil ik zo graag overbrengen. Ik wil graag laten zien, samen met Ionica, hoe onwijs leuk wetenschap kan zijn. Dat het lekker is om iets te begrijpen nadat je ergens hard over na hebt gedacht en dat we in Nederland hele mooie indrukwekkende dingen maken.

Ionica: Als je van iets houdt, dan wil je het graag met andere mensen delen. Om hen ook kennis te laten maken met iets dat jij zo geweldig vindt. Je laat je vrienden toch ook de muziek horen die je mooi vindt? Ik vind wetenschap prachtig en wijs mensen graag de weg in mijn wereld.

Wat ga je doen tijdens het Weekend van de Wetenschap?

Diederik: Ik ga wetenschappelijke verhalen vertellen op diverse locaties en overal zoveel mogelijk uitleg geven over de wetenschap.

Ionica: Het weekend begint al op woensdag met een persevenement waar we bekend maken wat het grote publieksonderzoek van dit jaar is (en ik kan alvast verklappen dat het superleuk is). Tijdens het weekend zelf geef ik op zaterdagmiddag een vrolijke lezing over wiskunde voor jongeren tijdens de junior wiskunde olympiade op de Vrije Universiteit in Amsterdam. Die avond treed ik samen met Diederik Jekel op tijdens de feestelijke IgNobel Night In NEMO.

Waarom vind je het Weekend van de Wetenschap belangrijk?

Diederik: Wij zijn als Nederlanders niet snel ergens trots op. Je doet gewoon je werk en we gaan daar niet te moeilijk over doen. Onze bescheidenheid is best een mooie eigenschap, maar het zorgt er ook voor dat we niet altijd doorhebben dat ons kleine kikkerlandje wereldberoemd is op wetenschappelijk gebied. Wij doen mee met de beste landen en doen onderzoek op wereldniveau. Onderzoek dat vaak achter gesloten deuren zit. In dit weekend kan iedereen, jong of oud, een kijkje nemen in de wetenschappelijke keuken.

Ionica: Wetenschap en technologie spelen een grote rol in het dagelijks leven en onderzoek wordt voor een groot deel betaald van belastinggeld. Daarom is het goed dat iedereen een kijkje kan nemen in de keuken van de wetenschap.

Waarom vind je het belangrijk om wetenschap aan het publiek over te brengen?

Diederik: Allereerst omdat ik zoveel plezier uit wetenschap haal, wil ik heel graag dat anderen inzien hoe mooi het is. Daarnaast is er ook een belangrijke andere reden. Er komen zoveel moeilijke dingen op ons af. Problemen als het broeikaseffect, het opraken van fossiele brandstoffen, te weinig water en ga zo maar door. Politici moeten die problemen gaan aanpakken maar die worden gekozen door burgers. Daarom is het zo belangrijk dat zij iets van wetenschap afweten. Wetenschap beïnvloed elk facet van ieders leven. Kinderen moeten de wetenschappers van de toekomst worden. Allemaal redenen om zoveel mogelijk mensen te betrekken bij wetenschappelijk onderzoek. Het is van levensbelang voor ons land.

Ionica: Ik vind het vooral belangrijk om wetenschap goed over te brengen aan mensen die zelf met vragen komen. Ik hoef echt niet als een missionaris iedereen over wiskunde te vertellen, maar als iemand interesse heeft, dan leg ik dingen graag zo helder mogelijk uit.

Vind je dat er genoeg aandacht is voor techniek en wetenschap in Nederland?

Diederik: Simpel gezegd: Nee. Er zijn te weinig journalisten wetenschappelijk geschoold. Er worden te weinig programma’s over gemaakt en dat moet omhoog. Maar het onderwijs is op dit moment helemaal schokkend. We willen kinderen klaarstomen voor de maatschappij in een schoolgebouw. Maar de meeste basisscholen hebben nog niet eens goed internet. Dat kinderen naast Nederlands niet standaard ook een vak over programmeren krijgen. Dat basisscholen naast geschiedenis en taal niet ook wetenschap hebben als vak. Al die dingen vind ik onbegrijpelijk en schadelijk voor de kenniseconomie.

Ionica: Het kan natuurlijk altijd meer. Je ziet op basisscholen dat veel docenten best iets met wetenschap en techniek willen doen, maar zelf niet zo goed weten wat. Op televisie gebeuren steeds meer mooie dingen en iedereen kan op internet zo een goede lezing over vrijwel elk onderwerp vinden.

Wat zou er anders moeten naar jouw idee?

Diederik: Persoonlijk kan ik blijven strijden om op zoveel mogelijk plekken wetenschap te verkondigen. Maar het onderwijs dat moet de staatssecretaris of minister doen. Het is echt nog ontoereikend en het hoeft niet zoveel te kosten om er wat aan te doen. Het curriculum moet echt meer nog op wetenschap gericht worden in de basisschool en programmeren is nog een ondergeschoven kindje. Sowieso is elke investering in onderwijs een goed idee, omdat het zo ongeveer het enige is dat op de lange termijn veel geld gaat opleveren. Zelfs het Apollo-project wat schijnbaar geen directe opbrengst had, leverde uiteindelijk voor elke geïnvesteerde dollar, ruim tien dollar op voor de Amerikaanse economie.

Ionica: Ik zou heel graag een programma over wetenschap en techniek op televisie zien dat eens gericht is op mensen die het zelf al tof vinden en niet vooral op mensen die er niets van snappen.

Hoe en op welke leeftijd heeft de wetenschap jou geraakt?

Diederik: Toen ik klein was las ik alles over sterrenkunde en ik keek elke avond een televisieprogramma dat daarover ging. Mijn moeder heeft me er altijd in gestimuleerd, maar er was niet veel voor nodig. Dat zie ik vaker bij kinderen, dat zijn al praktisch wetenschappers. Ze stellen de hele dag door vragen. Ik weet niet precies hoe dat ontstaan is. Ik zag de sterren en wilde net als de duizenden generaties voor mij begrijpen wat dat was.

Ionica: Ik werd gegrepen door een boek, toen ik negentien was. Ik studeerde informatica en las Fermat’s Last Theorem van Simon Singh. Door dit boek besloot ik om over te stappen naar wiskunde. De grote vragen, de mensen, de verhalen, alles wat Singh beschreef leek me geweldig.

Had je vroeger als kind ook al zo’n grote interesse voor onderzoek en experimenten? Voerde je die ook zelf uit?

Diederik: Toen ik zes jaar oud was leerde ik dat je met duizendtallen op dezelfde manier kan tellen als met normale getallen. Dus 1, 2, en 3 werkt ook met duizend, tweeduizend, drieduizend etc. Dat was voor mij heel bijzonder want ik kon ineens ongelofelijk en onvoorstelbaar grote dingen tellen. Ik vroeg me af of dit wel oneindig door kon blijven gaan. Of dat het ooit eens fout gaat. Dus toen ben ik het gaan uitproberen in een schriftje en heb ik eerst 1000 opgeschreven en toen 2000 en 3000 etc. Rond de 1,4 miljoen dacht ik dat het wel veilig zat met ons getallensysteem.

Ionica: Achteraf zie ik dat ik als kind wel heel erg bezig was met getallen. Ik deed bijvoorbeeld een spelletje waarbij je een boter-kaas-en-eieren-hokje tekende en dan met een dobbelsteen ging gooien. Je moest je uitkomst steeds opschrijven in een vakje en aan het eind telde je de getallen op van boven naar beneden (alsof het drie getallen van drie cijfers waren). De truc was om zo dicht mogelijk bij duizend te komen, maar je was af als je er boven kwam. Dat speelde ik dus echt uren in mijn eentje.

Waar mogen ze je voor uit je bed halen?

Diederik: Chocola en gave wetenschappelijke experimenten.

Ionica: Voor een geheel verzorgde reis naar een glijbanen-paradijs in een warm land (met de hele familie graag en regel dan gelijk dat we een paar dagen vrij zijn).

Tijdens het WvdW kun je ook veel wetenschappers ontmoeten. Wie zou jij wel eens willen spreken en welke vraag heb je voor haar of hem?

Diederik: Ik zou graag drie mannen willen spreken. Mark Post uit Maastricht, Hans Clevers uit Utrecht en Albert van der Berg uit Twente. Hun gezamenlijke werk zou, als het helemaal uitgedacht is, in mijn ogen het mogelijk moeten maken om met behulp van 3D printers organen te printen. Dus stel je hebt een ongeluk gehad of een ziekte, als er dan nog één klein stamcelletje aanwezig is, kunnen zij er uiteindelijk voor zorgen dat een printer in het laboratorium voor jou misschien een nieuwe lever kan printen. Dat zou het donorprobleem helemaal oplossen en een hoop mensenlevens kunnen redden.

Ionica: Ik heb het grote geluk dat ik veel van mijn helden al heb ontmoet: Robbert Dijkgraaf, Marcus Du Sautoy, Terence Tao en nog veel meer wiskundigen. Ik stelde ze altijd de vraag wie zij zelf bewonderden en waarom, en dat leverde altijd mooie verhalen op.

Hoe maak jij kinderen nieuwsgierig voor wetenschap (& technologie)? Wat is je geheim? En heb je een tip voor ouders?

Diederik: Kinderen zijn al nieuwsgierig. Elk kind stelt de hele dag door waaromvragen. Het beste dat ouders kunnen doen is dat stimuleren. Vaak worden ze een beetje moe van vraag nummer 460 en dat is ook wel begrijpelijk, maar probeer zoveel mogelijk geduld te hebben. En het is helemaal niet slecht als je een antwoord niet weet, maar ga dan samen met je kind uitzoeken wat het goede antwoord is. Uiteindelijk geven kinderen in onderzoeken zelf aan dat ze liever iets met hun ouders zouden doen dan voor de tv zitten. Dus je kunt ze makkelijk weghalen voor de tv en samen iets experimenteren of samen iets opzoeken op de computer en je stimuleert ze enorm. Mijn geheim is laten zien hoe leuk en interessant wetenschap is. Je moet er lol in hebben. Ga samen eens uittesten of zware voorwerpen eerder op de grond terecht komen, door dingen van een grote hoogte af te gooien. Een plastic fles gevuld met lood en een met water. Ze komen tegelijkertijd aan. Zo zijn er nog veel meer dingen die je kan doen samen. Super leuk!

Ionica: Ik laat graag zien hoe je met wiskunde slimmer kunt zijn dan je ouders. Ik leer kinderen bijvoorbeeld een spel dat ze altijd kunnen winnen als ze een slimme strategie volgen. Ook geef ik ze graag raadsels en wacht tot ze zelf het antwoord bedenken, zodat ze de kick krijgen van iets zelf helemaal uitzoeken. Mijn tip voor ouders is om te zoeken naar iets dat bij je kind past. Soms werken verhalen, soms proefjes en soms puzzels.

Van welke organisatie droom je om ooit een keer backstage bij te gaan en waarom? En bij welke deelnemer tijdens het WW?

Diederik: Ik zou heel graag een keer bij de fusiereactor willen kijken die nu in Frankrijk wordt gebouwd. Dat lijkt me heel spannend. En in Nederland zou ik graag een keer in het depot van Naturalis willen kijken, maar daar mag eigenlijk niemand komen.

Ionica: Ik ben ooit backstage in het Van Gogh Museum geweest en zag toen allemaal oude en superdure schilderijen die gerestaureerd werden van heel dichtbij. Dat was zo gaaf. Tijdens het WW zou ik ook nog wel naar een sterrenwacht willen met mijn zoontje, want niets is zo inspirerend als samen naar de sterren kijken.

Op 3 & 4 oktober 2015 is het weer tijd voor het Weekend van de Wetenschap. Tijdens dit weekend kun je bij meer dan 200 locaties door heel Nederland backstage kijken en live wetenschap & technologie beleven.

Bedrijven, instituten, universiteiten, instellingen en musea door heel Nederland openen tijdens het Weekend van de Wetenschap hun normaal gesloten deuren voor publiek. Er zijn voor jong (vooral gericht op kinderen) en oud verschillende exclusieve activiteiten georganiseerd zoals experimenten, voorstellingen, lezingen en tentoonstellingen.

Voor meer informatie en een overzicht van alle deelnemers kun je een kijkje nemen op: www.hetweekendvandewetenschap.nl.