Omdat de muze [bespreking]

Het bijzondere verhaal van een kunstenares die haar eigen keuzes durfde te maken, tegen de stroom van de tijd in.

Zo staat het op de achterkant van het mooi gebonden boek, geschreven door Brigitte de Swart. Een boek wat op feiten is gebaseerd want toen Brigitte de Swart via het stamboomonderzoek van haar oom bij een artikel uitkwam met de naam “Sporen van Saar de Swart, beeldhouwster (1861-1951)“. In dat artikel valt al te lezen hoe bijzonder deze kunstenares is doordat zij in een tijd waarin veel mensen niet eens wisten wat homofilie was, openlijk lesbisch was.

De research die Brigitte de Swart gedaan heeft, is indrukwekkend te noemen en heeft een boek opgeleverd waarin we op verschillende manieren een beeld krijgen van Sara de Swart, haar jeugd, haar liefdes en de wereld van de kunstenaars van die tijd. Ze wordt door sommingen “de muze van de tachtigers’ genoemd. Zelf zou ik “muze” meer als inspiratiebron interpreteren en hoewel ze voor veel kunstenaars een belangrijke rol heeft gespeeld, met name financieel, is inspiratiebron van de tachtigers misschien niet zo kloppend naar mijn mening. Muze van de lhbtiq+ gemeenschap zou ik wel mooi vinden. Maar dat is maar een deel van het boek.

De jeugd van Sara is bijzonder. Een moeder die een trauma met zich meedraagt en daar alleen contact over heeft met een zus. Wanneer die zus overlijdt, lukt het haar niet om te herstellen van wat ze heeft doorgemaakt en dat heeft grote gevolgen voor haar huwelijk en voor haar contact met haar dochter Sara. Erg indrukwekkend zijn de dagboeken die steeds een duidelijker beeld geven van het leven en de gedachten / gevoelens van de moeder.

Wat ook al in eerdere werken besproken is, is de obsessieve liefde van een collega-kunstenaar voor Sara. Ze is vriendelijk voor hem, helpt hem financieel zoals ze dat met meer kunstenaars doet, en woont ondertussen samen met haar vriendin. Nadat ze een liefdesverklaring krijgt, laat ze hem duidelijk weten dat ze niet op die manier met hem wil omgaan, maar de obsessie blijft groot en maakt dat Sara te maken krijgt met laster. De groep kunstenaars waar Sara mee om gaat, probeert hen allebei te helpen maar moet uiteindelijk gebruik maken van een vriendengerecht. Het geeft wel een interessant tijdsbeeld moet ik zeggen!

Omdat de muze van Brigitte de Swart gaat over hoe de Muze der Tachtigers aan haar liefde voor kunst ten onder ging.

Dit staat op de website van uitgeverij ambo | anthos maar dat vind ik zelf wat “kort door de bocht”. Natuurlijk: ze komt financieel in de problemen door de manier waarop ze geld uitgeeft aan kunst en daardoor komt ook haar relatie onder spanning te staan. Ik krijg in het boek echter veel meer het idee dat de zelfmoord van haar moeder, en de manier waarop deze haar niet kon laten merken dat ze van haar hield, een grotere invloed had op met name haar relatie.

Verder: de schare aan schilders, beeldhouwers, schrijvers en andere kunstenaars in enorm…. Veel van hen worden steeds bij volledige naam genoemd, zodat je goed kunt weten over wie het gaat. Voor mij maakte dat het boek minder leesbaar denk ik. Ik vond het wel prettig om te weten wie er allemaal tot de Tachtigers en de anderen behoorden met wie ze om ging, maar in een herdruk zou ik liever een korte lijst achterin willen met in het kort wat informatie over de verschillende mensen. Voor mij ging het verhaal namelijk vooral over Sara. En na het lezen van dit boek, wil ik zeker ook werk van haar gaan bekijken. In het Singer in Laren is het beeld van de jongen met de schildpad te zien, ik kijk er naar uit om er heen te gaan.

Los van dat al: het leven van een vrouw die zo leeft voor de kunst en zo haar eigen weg gaat zowel in de liefde voor kunst als in de liefde voor met name Emilie is heel boeiend om te lezen. Dat het gebaseerd is op feiten, zich afspeelt in een tijd die tot de verbeelding spreekt en goed geschreven is, maakt dit boek echt een aanrader!