In gesprek met Janneke Schotveld

foto @ Keke Keukelaar

Van 4 tot 15 oktober 2017 is het week Kinderboekenweek. Ieder jaar wordt er een Kinderboekenweekgeschenk gepubliceerd en dit jaar is de eer aan Janneke Schotveld om dit boek te schrijven.
Ik heb contact gehad met Janneke terwijl ze het geschenk nog aan het schrijven was. Op dat moment kon en mocht ze natuurlijk nog niets loslaten over het boek. Ze gaf aan daar ook veel te bijgelovig voor te zijn. Het enige wat ze me wilde onthullen is dat er geen bekende hoofdpersonen in voorkomen en ook geen honden.

Janneke en ik hebben een paar lange mails aan elkaar gestuurd, dat was praktischer dan elkaar live ontmoeten. En het is ook wel net zo leuk! Want niet iedereen treft geregeld een mail in zijn of haar inbox van een bekende en populaire kinderboekenschrijver aan.
Ik vond het leuk om het met Janneke over Janneke, haar boeken en hoofdpersonen, haar carrière en liefde voor lezen te hebben. Dat is ook waar dit interview vooral over gaat. Natuurlijk begon het gesprek wel met de Kinderboekenweek.

Kinderboekenweek 2017
Allereerst van harte gefeliciteerd dat jij het Kinderboekenweekgeschenk 2017 mag schrijven! Het lijkt me een hele eer.
‘Jazeker! Het is een heel grote eer, ik kan er soms nog steeds niet over uit.
In oktober werd ik naar de uitgeverij gelokt, met best wel een slechte smoes die ik desondanks toch niet doorzag. Daar kwamen ineens twee mannen van het CPNB binnen. Toen ik hen zag, kreeg ik wel een vermoeden. Maar van tevoren had ik dat totaal niet verwacht! Ik hoopte misschien wel, ooit … En ik heb het er ook wel eens met Annet over gehad hoe leuk dat zou zijn, maar dat het echt zou gebeuren en bovendien nú al, dat had ik niet zien aankomen.’

Schrijven: waarom en voor wie?
Als sinds 2012 verschijnen jouw boeken regelmatig in ons huis en er staat ook een aardig rijtje in de boekenkast. Het begon allemaal bij ‘Superjuffie in actie’. Eerst las ik ze voor aan mijn jongste dochter van inmiddels elf, maar ze leest de boeken al jaren zelf. Wat is precies jouw doelgroep?
‘Ik heb een soort ‘natuurlijke toon’, als ik een verhaal schrijf wordt dat automatisch voor kinderen vanaf een jaar of zeven, tot een jaar of elf. Maar jonger en vooral ouder kan natuurlijk ook: zelf lees ik ook nog steeds graag kinderboeken.’

Janneke vertelt dat ze al heel lang schrijft.
‘Schrijven heb ik eigenlijk altijd gedaan, sinds ik kan schrijven. En nog schrijf ik de hele dag: in mijn agenda, mails, losse dingetjes van allerlei pluimage. Het schrijven van boeken kwam later -ik heb heel lang gedacht dat ik vooral lezer was. Maar ik heb dozen vol met verhalen, dus eigenlijk is ook dat iets wat ik altijd al heb gedaan.
Toen ik een keer een onderwijsinspecteur in mijn klas kreeg die ik erg vervelend vond, heb ik voor het eerst iets echt goed afgemaakt, dat is ‘Villa Fien’ geworden. Ik heb dus zeker wel inspiratie gehaald uit de tijd dat ik voor de klas stond, ook voor Superjuffie natuurlijk!’

Favorieten
Je hebt in de afgelopen jaren een behoorlijk aantal boeken geschreven met heel veel verschillende hoofdpersonen. Mijn dochter vindt vooral Superjuffie en Botje heel leuk. Ik ben zelf ook erg genoten van Oma ontsnapt. Wie is jouw favoriete hoofdpersoon?
‘Mijn favoriete hoofdpersoon is Superjuffie. Van al mijn hoofdpersonen lijk ik op haar het meest. Al is zij is wel héél lief en geduldig, dat ben ik niet altijd … En ik zou wel meer op Fien willen lijken, uit ‘Villa Fien’, maar zo ontspannen en vol zelfvertrouwen als zij is, ben ik dan toch weer helemaal niet.

Superjuffie en Fien zijn twee volwassen hoofdpersonen, van de kinderen waar ik over schrijf vind ik Toby uit Superjuffie het leukst. Hij is het type ‘lastige jongetje’ dat helemaal niet zo lastig is als je ziet wie het is. Dat is de kunst van een goede juf of meester, om bij kinderen die uit de maat lopen te herkennen wat ze wel aan goeds in huis hebben. Ik hou juist wel van kinderen (en volwassenen) die uit de maat lopen, terwijl ik zelf vrij braaf ben overigens.’

Ik vroeg Janneke ook wat zij haar beste boek vindt. Maar ze gaf aan dat een rotvraag te vinden, een vraag overigens die kinderen haar ook heel vaak stellen. Uiteindelijk antwoordde Janneke dat ze haar beste boek nog niet heeft geschreven. Denkt ze. Hoopt ze.

Janneke Schotveld heeft zelf ook kinderen en ik ben heel benieuwd wat zij van haar boeken vinden.
‘Ze lázen mijn boeken, ze zijn ze nu ontgroeid. Lotte leest graag mee als de eerste versie staat en is goedgekeurd. Ze heeft een goed oog voor inhoudelijke inconsequenties, dat is handig. Het zijn vaak juist de kleine dingen die ik over het hoofd zie en die haar niet ontgaan. Ideaal!

Ik zal even vragen wat hun favoriete boek is.
Luuk (13) zegt: de eerste Superjuffie.
Lotte (16) zegt: ‘Villa Fien’ en ‘De Zolderkinderen’.

Kinderboeken, vroeger en nu
Ik heb zelf altijd veel gelezen. Sinds ik heb leren lezen, ben ik er eigenlijk nooit mee opgehouden. En ik lees echt van alles, ook vroeger al. Wat las Janneke vroeger?
‘Elke zaterdagochtend ging ik met mijn vader naar de bibliotheek om een tas vol boeken te halen: één van mijn fijnste jeugdherinneringen. Ik las alles, maar wat het meest is blijven hangen zijn de klassiekers uit de jaren ’70/’80: Pluk, Minoes, Otje, De kleine kapitein, De meester van de zwarte molen, Janosch. Die boeken heb ik ook allemaal nog in mijn kast staan. Maar ik las ook Ron & Rieneke en De Vijf. Ik wilde zelfs een tijdje Georgina heten, omdat ik mijn naam maar een lelijke boerse naam vond.
Ronja de Roversdochter heb ik eindeloos vaak herlezen, ik wilde haar wel zijn … Dat geldt ook voor Rasmus en de landloper, ik had (en heb) wel een grote vrijheidsdrang geloof ik.
Minoes las ik ook steeds weer, die zou ik nu wel graag een dagje willen zijn! Dan kan ik die katten van mij eindelijk eens vragen wat er in ze omgaat, lijkt me heel interessant.’

Mijn kinderen, dochters van veertien en tien, lezen over het algemeen graag, mits ze er de tijd voor hebben. Op de middelbare school is dat soms lastig. Lezen de kinderen van Janneke graag en veel?
‘Lotte leest heel veel. Ze is inmiddels aan onze boekenkast begonnen, omdat ze ook moet lezen voor haar lijst. Ze is de meest leergierige persoon die ik ken en leest alles met evenveel interesse.
Luuk leest minder, zoals wel vaker voorkomt bij jongens van 13;-) De computer trekt en ook kijkt hij graag youtube filmpjes op zijn telefoon. Maar hij groeit op tussen de boeken, dus wellicht dat dat nog bijtrekt!

Lotte leest van alles door elkaar: young adult, romans, fantasy, non-fictie. Misschien is ze nog wel een grotere boekenwurm dan ik. Ze ontdekt veel wat voor mij al bekend is, maar nieuwe dingen probeer ik zoveel mogelijk met haar mee te lezen. Alleen echte hardcore fantasy, zoals Game of Thrones, daar heb ik niets mee. Ik kom er ook niet doorheen.
Luuk leest vooral ’stoere’ boeken zoals Percy Jackson en Magnus Chase. Hij heeft ook alle Grijze Jagers en Broederbanden verslonden. Maar hij wil geen ‘mooie’ boeken lezen, zoals hij dat zelf noemt. Als ik weer met iets aan kom zetten dat wat serieuzer is, dan zegt hij: ‘nee mam, ik hóú niet van mooie boeken.’ Ik heb overigens ook met plezier alle Grijze Jagers en Broederbanden gelezen.’

Lezen
Janneke leest zelf ook veel, dat werd me al snel duidelijk. Ze leest mee met haar kinderen, wat ik zelf ook geregeld doe, maar ik ben ook heel benieuwd naar de boeken die Janneke daarnaast nog leest.
‘Ik ben een rommelige lezer, ik lees wat voorhanden is, thuis of in de bibliotheek. Ik lees alles, behalve detectives en thrillers. Het meest lees ik kinderboeken en young adult, dat is voor mij pure ontspanning. Naar verhouding lees ik eigenlijk weinig romans voor volwassenen -al heb ik laatst wel achter elkaar de vier Napolitaanse romans van Ferrante uitgelezen- ik lees graag biografieën of autobiografische fictie, waarvan voor de liefhebbers ‘Wanneer wordt het eindelijk weer zoals het nooit is geweest’ van Joachim Meyer een absolute aanrader is. Ik herlees om de paar jaar alle Carmiggelts, ik hou van reisboeken (Lieve Joris, Carolijn Visser, Bob den Uyl, Theroux) en ik lees graag filosofie. Vaak óver de grote filosofen, niet het werk zelf. Hoewel Nietzsche wel te doen schijnt te zijn, dat moet ik ooit nog eens proberen. Van moderne filosofen lees ik wel hun eigen werk, zoals bijvoorbeeld op dit moment Sam Harris. En naast mijn bed ligt nu La Superba van Ilja Leonard Pfeijffer.

Carrièreswitch
Je hebt de Pabo gedaan en jaren als juf gewerkt. Ik las dat je in 2012 definitief de overstap hebt gemaakt om fulltime schrijfster te zijn. Is er toen veel veranderd in je leven?
‘Er kwam vooral meer rust in de tent, wat in die tijd wel heel nodig was. Ik vond het doodeng om de stap te zetten, van elke maand een vast inkomen naar de onzekerheid van het ZZP-bestaan, maar ik heb geen seconde spijt gehad. Ik heb ook wel heel langzaam afgebouwd hoor, van vijf naar vier, naar drie en een tijdje zelfs nog maar twee dagen voor de klas.’

Wat heb je dat mooi afgebouwd. Was dat laatste stapje niet erg moeilijk?
‘Nee, gek genoeg was het precies andersom! De eerste stap vond ik het moeilijkst, daarna ging het geleidelijker en makkelijker. Het eerste jaar vond ik wel heel spannend hoor. En eigenlijk is het dat nog steeds. Je weet het gewoon niet, in dit vak. Dat het nu goed gaat, zegt niks over hoe het over vijf jaar is.’

Denk je nog wel eens met weemoed terug aan voor de klas staan?
‘Ja, vooral aan het hebben van een klein eigen klasje. Ik werkte in het speciaal onderwijs, met ingewikkelde maar erg leuke kinderen, nooit meer dan tien in één klas. Dat heeft iets heel knus, (ook al vloog het meubilair soms door de ruimte) dat mis ik nog wel eens. Ik kende de kinderen door en door, en dat was heel overzichtelijk. Nu zie ik honderden kinderen per jaar, meestal maar heel kort. Oók leuk, maar anders.’

Was het moeilijk om de keuze te maken?
‘Er was sinds een paar jaar van alles aan de hand op de school waar ik werkte: het was een groot, log instituut geworden met een autoritaire leiding. Daar kon ik niet aan wennen, want ik was jaren gewend geweest om mijn eigen toko te mogen draaien. Ik vind het nog steeds naar als ik hoor hoe het gaat in het onderwijs en de zorg. Daarom was de keuze niet moeilijk, ik kan erg slecht tegen de managerscultuur die er nu heerst.
Ik hoop dat ik het als ZZP’er blijf redden, zo niet, dan ga ik in elk geval nooit meer voor een groot instituut werken. Een lief klein zelfstandig schooltje voor speciaal onderwijs misschien, als die dan nog bestaan.’

Wat is het allerleukste aan schrijfster van kinderboeken zijn?
‘De vrijheid, het bedenken van steeds nieuwe projecten. ’s Morgens in mijn kloffie met een kopje koffie mijn laptop openklappen. Ik ben een tobber en niet zo’n heel optimistisch type van nature en op de een of andere manier stralen mijn boeken dat wél uit, die zijn vrij luchtig en vrolijk. Dat gaat helemaal vanzelf en houdt de boel eigenlijk juist wel mooi in evenwicht.
Ik kan heel gelukkig zijn, omringd door boeken, aan mijn bureautje. (Soms ook heel ongelukkig, als het niet lukt, of als de druk te hoog is. Het is niet alleen maar rozengeur en maneschijn, schrijver zijn!)’

(hiernaast zie je Jannekes werkplek)

Ik ben zo benieuwd hoe dat ‘werkt’,  schrijver zijn.
‘Ik deel mijn dagen iedere keer weer vol goede moed heel gestructureerd in, om daar vervolgens helemaal van af te wijken … Het lukt gewoon soms niet, of het lukt juist heel erg wel waardoor ik extra lange dagen maak. Er valt geen peil op te trekken, dat is soms wel lastig. Ik ben altijd ook actief in de buitenwereld, sowieso natuurlijk omdat ik een gezin heb. Maar ik communiceer daarnaast ook met veel mensen, vooral digitaal: per app en mail. Als ik meters wil maken moet de telefoon dus weg uit mijn werkkamer!
Als er een boek echt af moet en de tijd dringt, trek ik me ook terug uit de analoge wereld: ik heb veel ‘loze’ ruimte nodig om te kunnen schrijven en dan moet de agenda leeg zijn.’

Samenwerking met Annet Schaap
(foto: Janneke en Annet @Keke Keukelaar)

Ik vind jouw boeken altijd erg mooi en verzorgd. De druk is mooi met een mooie full color kaft en zwaar glanzend wit papier. En de prachtige illustraties van Annet Schaap maken het helemaal af! Wat is jullie geheim?
‘Het geheim is dat mijn toenmalige uitgever, Judith Boerma, dat goed heeft gezien! Die heeft ons destijds aan elkaar gekoppeld. Het klopt inderdaad dat haar tekenstijl heel goed bij mijn schrijfstijl past, dat is niet iets waar we bewust aan hebben gewerkt, dat was gewoon vanaf het begin zo.

Mijn personages beschrijf ik vaak vrij uitgebreid, daardoor tekent Annet ze meestal precies zoals ik ze in mijn hoofd heb. Botje is eigenlijk de enige die een paar keer heen en weer is gegaan, tot ze helemaal was zoals ik in mijn hoofd had.
Waar de illustraties komen bepaalt Annet gedeeltelijk zelf en voor een deel ligt dat vast, omdat het een beetje mooi verdeeld moet zijn over het boek. Verder vertrouw ik helemaal op Annet als mijn manuscript in haar handen komt. Ik vind ook dat ik me er niet teveel mee moet bemoeien: het is haar vak. Nu heb ik ook wel het geluk natuurlijk dat ik met zo’n goede illustrator mag werken en dat onze stijlen zo natuurlijk bij elkaar passen.’

Ten slotte een vraag van mijn jongste dochter: Hoe ben je op het idee voor Superjuffie gekomen?
‘De aanleiding was dat mij gevraagd werd om een klein verhaaltje voor een bundel met schoolverhalen te schrijven (‘Apenkooien en propjes gooien’, samengesteld door Jacques Vriens). Ik liep van de Kinderboekenmarkt in Den Haag naar het station en ik dacht alleen maar: een schóólverhaal, wat moet ik daar nou mee? (raar eigenlijk, ik stond toen tenslotte zelf nog voor de klas). Toen ik in de trein naar Utrecht zat vloog Superjuffie mijn hoofd in. Ik was meteen dol op haar en ze voelde ook meteen vertrouwd. Het is dan ook niet bij dat ene verhaaltje in die bundel gebleven …’

De Kinderboekenweek is dit jaar om te griezelen! Met het motto ‘gruwelijk eng’ staan van woensdag 4 tot en met zondag 15 oktober griezels en engerds centraal. Tijdens de Kinderboekenweek wordt het Geschenkboek Kattensoep, geschreven door Janneke Schotveld en geïllustreerd door Annet Schaap, cadeau gegeven bij besteding van €10,- aan kinderboeken. Voor de allerkleinsten maakte illustrator Martijn van der Linden en schrijfster Maranke Rinck het Prentenboek Knikkeruil.

Katten in de hoofdrol, een heks op het omslag, ik heb zin in de Kinderboekenweek!