Frysk bloed tsjoch op! De Friese Elfstedentocht – deel 1 [persoonlijk verhaal]

 ‘Frysk bloed tsjoch op! Wol no ris brûze en siede, en bûnzje troch ús ieren om! Fries bloed kom in beweging. Bruis, kook en bons in onze aderen!’ Zo begint het volkslied ‘De Alde Friezen ‘ van Friesland. De provincie is door de Vereniging Nederlandse Cultuurlandschap uitgeroepen tot mooiste provincie van Nederland. Tot ik van het tegendeel overtuigd word, blijft Friesland ook voor mij de mooiste provincie van Nederland.

Het is inmiddels 22 jaar geleden dat ik voor het eerst in Friesland kwam. Oké, dat is niet waar, ik ben er eerder wel doorheen gereden om naar een aantal Waddeneilanden te gaan, maar ik was er nog nooit op vakantie geweest, tot 1998. Mijn allereerste vakantie zonder ouders, althans zonder ‘controle’, maar ook de allereerste vakantie met echtgenoot. En zoals dat voor alle eerste keren geldt, was ook dit zeer gedenkwaardig.

Prestatietocht

Het was meteen even een heel sportieve vakantie, want we hebben toen onze eerste Elfstedentocht gefietst. Die keer deden we er vijf dagen over. Vijf! Dat kan ik me nu niet meer voorstellen, die afstanden stelden weinig voor, hoewel het wel zo is dat we bij aankomst nog extra fietsten om de omgeving te verkennen. Daarbij was het die eerste keer een echte vakantie en niet een prestatietocht. Die volgden later nog een aantal keren, allemaal in twee dagen. Op één keer na, toen moesten we onze tweedaagse tocht in Bolsward opgeven door regen. Die vakantie ontstond ook de droom om hem ooit nog eens in één dag te fietsen, op pinkstermaandag.

Het land van Abe, Rintje en Sven

De Elfstedentocht (in al zijn varianten) is geweldig, maar Friesland is zoveel meer dan alleen dat. Het is namelijk ook het land van de terpen, van het schaatsen, van het zeilen en skûtsjesilen, van het fierljeppen en het kaatsen, het is het land van Abe Lenstra, Rintje Ritsma (voor wie nog weet wie dat blok beton was/is) en Sven Kramer. In deze reeks van drie blogposts neem ik je mee door de prachtige steden die je aandoet wanneer je de Elfstedentocht gaat fietsen. Voor het gemak begin ik Leeuwarden.

Fryslân

In Friesland (officieel Fryslân, sinds 1997) is zowel het Fries (Frysk) als het Nederlands een bestuurstaal. In het oosten wordt Friesland begrensd door Groningen en Drenthe, in het zuiden door de provincies Overijssel en Flevoland, in het zuidwesten door het IJsselmeer en in het westen en noorden door de Waddenzee. Door de Afsluitdijk is Friesland verbonden met Noord-Holland. Friesland telt anno 2020 zo’n 647.800 inwoners.

Ljouwert

De hoofdstad is Leeuwarden (Ljouwert) en is tevens het begin van de Elfstedentocht voor zowel fiets als schaats. Behalve op pinkstermaandag, tijdens de toerfietstocht, dan is Bolsward het beginpunt. Met zeshonderdtwintig rijksmonumenteninschrijvingen staat Leeuwarden in de top vijftien van Nederlandse monumentengemeenten, dankzij een historische binnenstad en woonwijken uit de late negentiende en vroege twintigste eeuw. Eén van de bekendste monumenten is wel de ‘Oldehove’. Dit is een scheve kerktoren die nooit is afgebouwd, omdat de bouw werd stilgelegd. De Oldehove is ongeveer veertig meter hoog en de trap heeft honderddrieëntachtig treden.

In 1998 logeerden we in een bêd en brochje. Het was onze allereerste keer en we keken er enorm naar uit. Helaas was dat meteen een vreselijke ervaring. De dame die kamers verhuurde in haar statige herenhuis was alles behalve vriendelijk en om een lang verhaal kort te maken:

we mochten niet bij elkaar op een kamer slapen
omdat we niet getrouwd waren

en ik moest vijf gulden (!) bijbetalen omdat de douche te lang had aangestaan. We gingen met knikkende knieën richting de volgende slaapplek, in Sneek, en hoopten er maar het beste van.

Snits

Wanneer je vanuit Leeuwarden in zuidwestelijke richting vertrekt fiets je richting Sneek (Snits). Het meest kenmerkende van Sneek is misschien wel de waterpoort. De poort bestaat uit twee achtkantige torens, met daartussen een brug. Sneek had nog vier andere waterpoorten en twee landpoorten, die allen zijn gesloopt. De Waterpoort bleef over en is tegenwoordig het symbool van Sneek.

Daar in Sneek werd het vervelende gevoel van de eerste B&B weggenomen. Doordat we nog urenlang rondom Sneek hadden gefietst bleek ik aan het einde van de dag wel heel erg verbrand door de zon. Dankzij de goede zorgen van de eigenaren van dit B&B en dikke romige karnemelk kon ik de nacht redelijk doorkomen. De opgedroogde karnemelk op mijn huid en hoofd stonk vreselijk de volgende ochtend, maar het deed in ieder geval veel minder pijn.

Drylst

Met een tevreden, bijna euforisch gevoel over deze tweede B&B reden we het korte stukje van Sneek naar IJlst (Drylts). Voor je Sneek goed en wel uit bent, zit je eigenlijk al in deze stad. ‘Nooitgedagt’ is een voormalige fabriek in IJlst die vooral bekend is geworden door zijn houtjes (traditionele schaatsen) en het deels houten gereedschap. Verder is het niet een heel interessante stad, hoewel er scenes zijn opgenomen voor de film ‘De schippers van de Kameleon.’

Sleat

Wanneer je vanuit IJlst verder naar het zuiden fietst kom je door Oudega, Heeg, Woudsend en St. Nicolaasga. Tussen het Slotermeer en het Tjeukemeer door fiets je dan Sloten (Sleat) binnen alwaar zich een zeer goed pannenkoekenrestaurant (De Koepoort) bevindt. Alle keren dat we de Elfstedentocht fietsten, maakten we een tussenstop bij dat restaurant. De lekkerste pannenkoeken van Friesland? Ik heb geen idee, maar ze waren wel erg smakelijk.

Ik heb nog ontzettend veel te vertellen over onze eerste ervaring met de Elfstedentocht dus: ‘Letter komme de oare alve stêden.’

Dit is het eerste deel in een serie van drie over de Friese Elfsteden.